W
tym roku przypada 650. rocznica założenia przez króla Kazimierza Wielkiego Uniwersytetu
Jagiellońskiego. Jest to doskonała okazja, aby przypomnieć o emisji pamiątkowej
monety z 1964 roku, wybitej z okazji 600. rocznicy, a w szczególności próbnej
monety, będącej jedynym numizmatem okresu PRL z orłem polskim w koronie. W 2012
roku na łamach Gdańskich Zeszytów Numizmatycznych opublikowałem dwa artykuły poświęcone
tej emisji. Dzisiaj chciałbym przypomnieć je i opublikować na łamach Dziennika
Numizmatycznego.
Józef
Gosławski, projektując monetę na 600. lecie Uniwersytetu Jagiellońskiego w
Krakowie, wytyczne konkursowe potraktował nad wyraz dosłownie. Wykazał się przy
tym nie lada odwagą – nie każdy artysta w czasach PRL, zdecydowałby się bowiem
na projekt monety z orłem w koronie. Wprawdzie ten niecodzienny projekt nie
wszedł do powszechnego obiegu i wybito go tylko w postaci kilkuset prób, to i
tak zasługuje na zaszczytne miano jedynej monety okresu PRL z orłem w koronie.
Z
okazji przypadającej w 1964 roku, 600. rocznicy założenia Uniwersytetu
Jagiellońskiego w Krakowie, Narodowy Bank Polski ogłosił z tej okazji konkurs
na projekt monety, która miała być zrealizowana w postaci pierwszej powojennej,
polskiej monety okolicznościowej.
W
szranki stanęło wielu artystów w tym m.in. Józef Gosławski już wówczas znany ze
zrealizowanego projektu monety 5 zł Rybak, która dziś jest chyba najbardziej
charakterystyczną i rozpoznawalną monetą okresu PRL.
Gosławski
przystąpił zatem do pracy na projektem konkursowym. Z regulaminem zapoznał się
na pewno bardzo dokładnie, bowiem jedną z wytycznych było to aby na wizerunku
jako godło państwowe znalazł się orzeł z czasów króla Kazimierza Wielkiego. Jak
było napisane w regulaminie tak zrobił i to w dosłownym tego słowa znaczeniu. Na
awersie projektu umieścił bowiem godło państwowe w koronie, czyli w takiej
formie jaka obowiązywała za czasów Kazimierza Wielkiego.
Oczywistością
jest, że projekt ten nawet gdyby zwyciężył i tak nie mógłby być zrealizowany w
takiej formie. Jeszcze na etapie projektu konkursowego usunięto koronę, ale i
tak jako próby wybito obydwie wersje; w koronie i bez. Wersję z orłem w
koronie, jakby nieco z ostrożności, wybito z podwójnym, wypukłym napisem
„próba” – jednym na awersie i jednym na rewersie. Próba ta została zrealizowana
w dwóch wersjach; próbie niklowej w nakładzie 500 sztuk oraz miedzioniklowej
próbie technologicznej w znikomej ilości zaledwie 10 sztuk.
Wielu
numizmatyków uważa projekt Józefa Gosławskiego za jeden z najciekawszych
projektów monetarnych okresu PRL, które nie weszły do powszechnego obiegu.
Fot. 1. Projekt monety
autorstwa Józefa Gosławskiego z orłem w koronie nie wszedł do powszechnego
obiegu, gdyż był zwyczajnie „niewygodny politycznie”. Warto zwrócić uwagę na
niestosowany nigdzie indziej, podwójny napis „próba” – wykonany jakby z
ostrożności przez pracowników Mennicy Państwowej. (fot. www.wcn.pl)
Fot.
2. Wizerunek pieczęci majestatycznej Kazimierza Wielkiego z widocznym godłem
państwowym w koronie, które w niezmienionej formie Józef Gosławski przeniósł na
projekt awersu monety.
W
konkursie na projekt monety z okazji 600. lecia założenia Uniwersytetu
Jagiellońskiego, zwyciężyła ostatecznie propozycja Wacława Kowalika, która
doczekała się realizacji w postaci okolicznościowej monety obiegowej.
Fot.
3. Zwycięski projekt Wacława Kowalika,
który wszedł do powszechnego obiegu w dwóch odmianach; z wklęsłym i wypukłym
napisem na rewersie. (fot. www.wcn.pl)
W
roku 2012, dzięki uprzejmości rodziny Józefa Gosławskiego, udostępniono mi
kilka szkiców do rewersu wspominanej wyżej monety. Zachowały się one jedynie w
postaci rysunków na kalce technicznej. Na ich podstawie widać, że Józef
Gosławski, zanim wysłał na konkurs swój finalny projekt wybity w postaci
próbnej monety, wykonał wiele innych, równie ciekawych wizerunków rewersów.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz